Definición y significado de Autobus

Autobus
v.l.n.r. Connexxion Berkhof Ambassador 200, Connexxion Alliance, en Connexxion Interliner Volvo 8700LE. Foto op Rotterdam Capelse Brug
Aandrijving	motor
Periode	vanaf 20e eeuw
Snelheid	60 tot 100 km/u (afhankelijk van type)
Beschikbaarheid	collectief openbaar vervoer
Infrastructuur	weg
Doelgroep	afhankelijk van type
Portaal    Verkeer & Vervoer

Een autobus is een motorvoertuig dat geschikt is voor het vervoer van meer dan acht personen.

  Geschiedenis

Voor de komst van de autobus geschiedde openbaar vervoer met een omnibus, die door paarden getrokken werd. Het woord "omnibus" betekent "voor iedereen". Toen de paarden door een motor vervangen werden, ontstond de automobielomnibus, samengetrokken tot autobus, of kortweg bus.

Voor het besturen van een bus is een speciaal rijbewijs nodig: D of DE, afhankelijk of er met een aanhanger wordt gereden. Sinds 1 oktober 2003 is het chauffeursdiploma op een bus verplicht. Bussen worden vaak gebruikt voor het verrichten van openbaar vervoer en verder als touringcar voor vervoer over grote afstanden.

  Typen

  Lijnbus

Een lijnbus is een bus die wordt ingezet voor openbaar vervoer. Er kan onderscheid gemaakt worden tussen stads-, streek- en langeafstandsbussen. Lijnbussen zijn vaak voorzien van apparatuur voor verkeerslichtbeïnvloeding, zoals VETAG.

  Stadsbus

Een stadsbus is een bus geschikt voor personenvervoer binnen een stad of binnen een stedelijke agglomeratie. Een stadsbus heeft altijd een automatische transmissie, brede in- en uitstapdeuren en veel staanplaatsen. Alle stadsbussen in Nederland hebben tegenwoordig een verlaagde vloer. De in- en uitstap is dan circa 34 cm vanaf het wegdek. Dit wordt minder bij haltes met verhoogde trottoirs. Sommige bussen beschikken over een knielfunctie.

Stadsbussen komen voor in verschillende lengtes: de midibus (9-12 meter), standaard (12 meter), stretched (15 meter, 3 assen waarvan 1 sleepas) en de gelede bussen (18 meter, 3 assen). In sommige steden, waaronder Arnhem en (tot voor kort) Gent rijden elektrische stadsbussen (trolleybussen). In een aantal landen, met name in het Verenigd Koninkrijk, worden ook dubbeldekbussen ingezet voor stadsvervoer. In Utrecht rijden stadsbussen van 25 meter lang (dubbelgeleed, 4 assen). De standaard stadsbus in Nederland werd sinds de jaren zestig (donker)rood geschilderd. Tegenwoordig heeft iedere stad weer zijn eigen kleuren. Ook in Frankrijk bepalen de grote steden zelf de kleuren van hun stadsbussen.

Zie verder Stadsbus

  Streekbus

Een streekbus is een bus geschikt voor vervoer tussen steden en dorpen met meer zitplaatsen dan een stadsbus. Sinds de jaren zestig waren de streekbussen in Nederland lange tijd geel (standaard streekbus), maar tegenwoordig gebruiken vervoerders hun eigen kleurstelling of een voorgeschreven huisstijl. De meeste streekbussen zijn 12 meter lang, hoewel ook gelede bussen en bussen met sleepassen worden ingezet.

Zie verder Streekbus

  Langeafstandsbussen

De ingezette bussen zijn meestal touringcars, semi-toerbussen of andere comfortabele bussen. In Nederland bestond tot voor kort een nationaal systeem van langeafstandsbussen: de Interliner. Dit systeem is echter uit elkaar gevallen, onder meer door de privatisering van de OV-bedrijven en de introductie van de Qliner van Arriva. Bij versterkingsritten in de spitsuren worden vaak toerbussen ingezet. In sommige landen, waaronder Groot-Brittannië, bestaan er meerdere particuliere bedrijven die voor eigen risico langeafstandsbussen (National Express) exploiteren. Deze bussen concurreren veelal met de spoorwegen, in plaats van het spoorwegnet aan te vullen, zoals bij de Interliner het geval is.

Deze bussen zijn soms 15 meter lang (in plaats van de voor andere bussen gebruikelijke 12 meter), en voorzien van 44 zitplaatsen. Bij de achteras is dan een extra as bijgeplaatst (sleepas) om het draagvermogen per wiel binnen de wettelijke grenzen te houden. Deze zgn. derde as welke bij bochten meesturend is, wordt bij een snelheid van 20 km/u of meer weer geblokkeerd om de stabiliteit van de bus bij hogere snelheden te waarborgen.

  (Inter)nationale langeafstandsbusdiensten

In Europa coach services zoals Becker-reizen en Eurolines, in Amerika Greyhound.

  Vliegveldbus

Bussen worden ook gebruikt om passagiers te vervoeren tussen een vliegtuig en het terminalgebouw. Dit is nodig omdat de afstand soms net iets te ver is om te lopen, en bovendien omdat men wil vermijden dat passagiers over het platform gaan zwerven. Op de grootste luchthavens lopen de passagiers tegenwoordig meestal door een vliegtuigslurf, maar ook daar wordt nog vaak een bus gebruikt, soms alleen in noodgevallen.

Het gaat hier om vervoer van een groot aantal personen over een vrij korte afstand (ongeveer een kilometer). Vanwege de afstand zijn zitplaatsen nauwelijks nodig. Deze bussen hebben dan ook maar weinig zitplaatsen, waardoor de capaciteit hoger is en het in- en uitstappen sneller gaat. Opmerkelijk is dat de bussen vaak veel breder zijn dan gewone bussen. Dat kan omdat de bussen niet op de openbare weg komen.

Er bestaan vliegtuigbussen waarvan het passagierscompartiment omhoog kan worden gevijzeld zodat het direct tegen het vliegtuig kan worden gezet. Er is dan geen vliegtuigtrap meer nodig om de passagiers te laten instappen.

  Dubbeldekker

  Routemaster dubbeldekker

In Engeland komen van oudsher veel dubbeldeksbussen voor als stadsbus. Vooral de rode bussen in Londen zijn erg bekend. Het beroemde type "AEC Routemaster" met open achterbalkon en conducteur is eind 2005 buiten dienst gesteld. Tegenwoordig zijn er alleen nog dubbeldekkers met eenmansbediening en voorinstap.

De oudste dubbeldekkers waren gewone bussen, waarbij ook op het dak kon worden meegereden. Later werd het dak overdekt en ontstond de dubbeldekker zoals we die nu kennen. De twee verdiepingen worden nog steeds aangeduid met "inside" en "on top". Dubbeldeksbussen met een open bovenverdieping bestaan nog steeds: ze worden in veel steden gebruikt voor toeristische rondritten.

Ook in andere grote wereldsteden, zoals Berlijn, Dublin en Hongkong zijn dubbeldekkers aan te treffen. In het besloten vervoer worden ook wel dubbeldeks touringcars ingezet; deze bussen zijn echter op de benedenverdieping maar voor de helft geschikt voor reizigers, de rest is bagageruimte.

  Touringcar

Particuliere bedrijven gebruiken touringcars voor het vervoer op lange afstanden. Deze bussen zijn voorzien van alle luxe. Touringcars zijn vaak hoger gebouwd, onder de zitplaatsen is dan de bagageruimte, en zijn veelal tussen de 9 en 15 meter lang (resp. twee- of drieassig). De meest voorkomende lengte is echter 12 meter. Er bestaan ook enkele touringcars van 18 meter lang.

Deze bussen worden soms ook voor regionale lijndiensten gebruikt, zoals Bus Éireann.

  Aandrijving

De meeste bussen worden aangedreven met een dieselmotor. Met een mechanische overbrenging wordt de kracht op de wielen overgebracht. Sommige bussen rijden op biodiesel, lpg of aardgas. Weer andere gebruiken elektriciteit: dit kan komen via een accu, een brandstofcel of van een bovenleiding (trolleybus). Maar net zoals in de autobranche staat de ontwikkeling hier ook niet stil en rijden er reeds hybride bussen (diesel-elektrisch) of (elektrisch-waterstof) op de weg. Remenergie kan heel goed worden teruggewonnen door middel van een vliegwiel of accu's.

  Maximumsnelheid

In Nederland is de maximumsnelheid van autobussen in principe 80 km/h. Met ingang van 1 mei 2005 is een nieuwe categorie bussen gedefinieerd, de T100-bus, met een maximumsnelheid van 100 km/h. Hiervoor is een aantekening op het kentekenbewijs nodig. Dit is alleen mogelijk bij bussen zonder staanplaatsen, met tussenschotten en met veiligheidsgordels voor bepaalde (niet noodzakelijk alle) passagiers.

  Busfabrikanten

In het begin van de twintigste eeuw was de busbouw een wereld van ambachtelijkheid. Kleine bussenbouwers hadden hun vaste klanten en ze wisten aan het begin van een jaar vaak al wat ze aan het einde zouden hebben geproduceerd en waar ze zouden worden afgeleverd. Inmiddels is dat allemaal anders, de touringcarproductie is geconcentreerd bij enkele grote ondernemingen. Alleen bij de mini- en midibussen is er nog sprake van enige kleinschaligheid.

  Benelux

Op de Nederlandse markt was zo'n vijftig jaar geleden nog meer dan een dozijn bussenbouwers actief. Van Rooijen, Roset, Medema, Smit Appingedam, Smit Joure, Groenewold, Hoogeveen, Domburg, Werkspoor, Verheul, König, Den Oudsten en ZABO waren allemaal actief naast de nu nog bestaande Hainje (nu VDL Bus Heerenveen), Bova en Kusters, die inmiddels onderdeel zijn van de VDL Groep. Naast DAF bouwde ook Kromhout toen nog chassis' en motoren voor autobussen. Een busbedrijf als ESA in Marum bouwde zelfs enkele eigen carrosserieën. Overigens kwam er in 1970, toen een groot aantal van deze fabrieken al verdwenen was, toch nog een nieuwe busbouwer, Berkhof (het huidige VDL Bus Modules), bij.

Aangevuld werden ze met inmiddels verdwenen Belgische merken als Stoelen, Desot, Eagle, Brossel, Auto-Miesse en LAG. Van die diffuse wereld is weinig meer over dan twee grote concerns: Het Belgische Van Hool, met de merken Van Hool en EOS, en het Belgisch-Nederlandse VDL Bus & Coach van de VDL Groep. Qua omvang is van die twee de VDL Groep de grootste, met ruim anderhalf keer de jaarproductie van Van Hool.

Hetzelfde zien we terug in het buitenland. Groot-Brittannië bijvoorbeeld, ooit hofleverancier van de dochterondernemingen van de Nederlandse Spoorwegen, met merken als Leyland, AEC, Crossley en Guy Motors, heeft nog maar één chassisfabriek over: Dennis. Daar worden een paar honderd chassis per jaar geassembleerd. Verder zijn er slechts nog een half dozijn carrosseriefabrieken, als overblijfsel van een rijke industriële traditie.

• Verschillende Nederlandse bustypes
• 

  Connexxion Alliance, verbouwd als OV Chip Demobus te Heinenoord

• 

  Arriva Commander Wright

• 

  Den Oudsten Leyland in Stalling Heinenoord. Bus is Eigendom van Stichting Bever

• 

  MB 200 van 'Van Oeveren' op Stalling Heinenoord.

• 

  Mercedes O408 op stalling Heinenoord

• 

  Mercedes G408 op het eindpunt Numansdorp

• 

  Stalling Heinenoord met in de stalling Den Oudsten Alliance en Mercedes O408

• 

  Een 15 meter lange Connexxion Volvo 8700 met sleepas gebruikt voor streek- en stadsvervoer. Op Spijkenisse Metro Centrum Buffer

• 

  Een 12 meter lange Connexxion Ambassador gebruikt voor streek- en stadsvervoer. Op Spijkenisse Metro Centrum Buffer

• 

  Amsterdamse stadsbus van het type Berkhof Jonckheer.

  Europa

In wezen wordt de Europese busmarkt beheerst door zes grote groepen, namelijk EvoBus (dochter van DaimlerChrysler), NeoMAN (dochter van MAN), Irisbus (eigendom van Iveco en Renault), Volvo bus, VDL Groep en Scania Bus (dochter van MAN). Samen hebben ze zo'n negentig procent van de Europese busmarkt in handen, de rest is voor wat kleinere merken als het Poolse Solaris, het Britse Dennis, het Italiaanse BredaMenarini en wat import uit andere Oost-Europese landen en Turkije. EvoBus is verreweg de grootste. Het heeft zo'n 26% van de Europese busmarkt onder controle met merken als Mercedes-Benz en Setra, en met belangen in Contrac Cobus (bouwer van vliegveldbussen) en belangen in carrosseriebedrijven als het Italiaanse Tomassini (midibussen) en het Portugese Caetano (vliegveldbussen). EvoBus produceert ook haar eigen mini- en midibussen. Voor dat doel werd Minibus GmbH in Dortmund opgericht, waarin onder andere de activiteiten van de overgenomen minibusbouwer Koch zijn opgenomen.

Irisbus ontstond in 1997 uit een samenvoeging van de busdivisies van Renault en Iveco, die op hun beurt al een samenvoeging van vele merken waren. Binnen de Renault busdivisie vonden merken als Saviem, Chausson, het Spaanse Barreiros en Berliet een thuis, later werden het Franse Heuliez, het Tsjechische Karosa en het Hongaarse Ikarus overgenomen. De busdivisie van Iveco bestond uit de busafdelingen van Fiat, OM, Magirus-Deutz en Pegaso. Dit werd later gecomplementeerd met het Italiaanse Renzo Orlandi.

Scania Bus heeft met een jaarproductie van zo'n 2200 voertuigen een aardig aandeel in de Europese markt. Van Hool is met een bescheidenere jaarproductie van 750 bussen een kleinere speler.

In Rusland, waarvan ruim 70% van de bevolking in Europa woont, is de busmarkt verdeeld over vele producenten, waarvan GAZ uit Nizjni Novgorod de grootste is. Andere grote producenten zijn de motorfabriek van Oeljanovsk (UAZ) en de busfabriek van Pavlovo (PAZ). Naast de binnenlandse markt is er ook een kleine importmarkt voor vooral tweedehands bussen. Jaarlijks komen tussen de 50.000 en 60.000 nieuwe en gebruikte bussen op de Russische markt.

  Azië

In Azië rijden veel bussen zowel touringcars voor lange afstanden en zogenaamde minibussen in Indonesië ook wel bemo genoemd. Vaak zijn er voor deze minibussen geen echte halten maar stopt de bus als men eruit wil. Een stad heeft één of meerdere busstations.

  Zie ook

Portaal Openbaar vervoer

• stadsbus
• streekbus
• postbus
• touringcar
• busbaan
• bussluis
• bushalte
• busstation
• Haags Bus Museum

Meer mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Bus op Wikimedia Commons.