Definición y significado de Franczyza

Z Wikipedia

Franczyza (ang. franchising) - system sprzedaży towarów, usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami - franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Franchising zakłada też przepływ know-how od franczyzodawcy do franczyzobiorcy przez cały czas obowiązywania umowy franczyzowej. Istotą jest udzielenie praw (i przyjęcie obowiązków) poprzez zawarcie umowy franczyzy.

Umowa franczyzy (ang. franchise agreement) jest to umowa pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą, której przedmiotem jest franczyza, będąca sumą określonych praw i obowiązków. Ma charakter dwustronnie zobowiązujący. Zaliczana jest do umów nienazwanych.

Podmioty franczyzy

Stronami franczyzy są:

• Franczyzodawca to strona umowy udzielająca praw (i nakładająca obowiązki) franczyzy. Upoważnia biorcę do korzystania z pakietu franczyzowego. Franczyzodawca jest pojęciem analogicznym do kredytodawcy (od kredyt).
• Franczyzobiorca to strona umowy uzyskująca prawa (i przyjmująca obowiązki) składające się na franczyzę takie jak płacenie franczyzodawcy wynagrodzenia, udostępnianie do kontroli oraz prowadzenie działalności na własny rachunek i we własnym imieniu. Franczyzobiorca jest pojęciem analogicznym do kredytobiorcy (od kredyt).

Cechy franczyzy

Istota systemu polega na tym, że franczyzodawca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach umowy sporządzonej na piśmie oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia indywidualnego franczyzobiorcy do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemów postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.

Pakiet franczyzowy

Zawiera on sposób prowadzenia danej działalności gospodarczej. Udostępnia go franczyzodawca w ramach zawieranej z franczyzobiorcą umowy. Zawiera on szereg uprawnień i obowiązków. Ponadto upoważnia do działalności franczyzobiorcy na określonym terytorium. Pakiet franczyzowy składa się z:

• koncepcji prowadzenia działalności gospodarczej w określony sposób;
• obowiązek zaopatrywania się u dawcy lub konkretnego dostawcy;
• prawa ochronne;
• usług franczyzodawcy na rzecz franczyzobiorcy takie jak szkolenia zatrudnionych w punkcie franczyzobiorcy, pomoc;
• zobowiązania do prowadzenia akcji reklamowych;
• zobowiązania do dostarczania jednolitych materiałów promocyjnych;
• uprawnienia do kontroli;
• obowiązku zachowania tajemnicy co mają ułatwiać klauzule zabezpieczające.

Opłaty

Wśród obowiązku franczyzobiorcy jest konieczność ponoszenia opłat na rzecz franczyzodawcy. Opłata podstawowa uiszczana jest za przyłączenie już istniejącego punktu do sieci franczyzodawcy. W związku z działalnością bieżącą, franczyzobiorca wnosi opłaty bieżące. Są nimi części z zysku, którym dzieli się z franczyzodawcą. Ponadto ponoszone są opłaty dodatkowe.

Rodzaje franczyzy

• Indywidualny - franczyzodawca zawiera umowę z kilkoma franczyzobiorcami.
• Sieciowy - po stronie franczyzobiorców występuje wiele podmiotów.
• Subordynacyjny - sam franczyzodawca nie prowadzi placówki, posiada tylko koncepcję. Jest ona rozwijana przez franczyzobiorców.
• Partnerski - franczyzodawca część placówek prowadzi sam a resztę prowadzą franczyzobiorcy.
• Master franchising - franczyzodawca w umowie upoważnia franczyzobiorcę do działalności, dając mu przy tym wyłączność. Zaś franczyzobiorca może działać poprzez swoich sub-franczyzobiorców. Powstały tu schemat cechuje się dwustronnością.

Franchising w Polsce

Według raportu firmy doradczej PROFIT system na przełomie 2007 i 2008 roku w Polsce 19 tys. franczyzobiorców prowadziło 22,7 tys. sklepów i punktów usługowych w ramach 440 sieci franczyzowych. Natomiast w 58 sieciach agencyjnych działało14 tys. agentów prowadząc ponad 17 tys. placówek. Liczba nowych systemów franczyzowych i agencyjnych (warunek: sprzedana przynajmniej jedna licencja) wzrosła w ciągu roku o 21,5% i od kilku lat utrzymuje się na wysokim poziomie charakterystycznym dla gospodarki w fazie szybkiego rozwoju. Raport wskazuje na rekordowe w historii naszego rynku inwestycje franczyzobiorców i początek ekspansji polskich systemów za granicę. Wzrost inwestycji obserwowany w całej gospodarce wyraźnie zaznaczył się również w sektorze franczyzy. W ciągu ostatniego roku franczyzobiorcy zainwestowali ponad 1,1 mld złotych we własne firmy na licencji franczyzowej. W jednostkach franczyzowych i agencyjnych zatrudnionych jest obecnie ponad 175 tys. osób. Przykładami firm działających na zasadzie franczyzy są sieci fast food jak McDonald's czy Telepizza, a także sieć cukierni Bliklego. Systemy agencyjne skupione są głównie w dwóch sektorach: finanse (np. placówki partnerskie Banku BPH, agencje PKO BP, Dominet Bank czy agencje pocztowe) lub mniejsze sklepy spożywczo-przemysłowe (np. Kolporter i Żabka). W 2006 roku na rozwój przez franczyzę zdecydowały się między innymi: Vision Express, BZ WBK, ING Nationale-Nederlanden oraz Wedel (Pijalnie Czekolady). Także w branży finansowej wciąż trwa dobra koniunktura na tworzenie placówek na licencji. Agencyjne placówki zakładane są zazwyczaj w mniejszych miastach, gdzie koszt założenia własnego oddziału byłby dla banku zbyt wysoki. Do grona franczyzodawców dołączył również AIG Bank Polska SA (w 2005 roku), eurobank (w 2007 roku) oraz Getin Bank (na początku 2008 roku). Swoją sieć odbudowuje Bank BPH, Pekao SA przygotowuje nowy model partnerstwa. Budowę sieci agencyjnej zapowiedział również Alior Bank. Pojawienie się placówek partnerskich kolejnych banków było bezpośrednio związane z dobrą koniunkturą trwającą cały czas w branży bankowej – partnerzy zarabiają głównie na sprzedaży kredytów hipotecznych, małych pożyczek gotówkowych i kart kredytowych. Pojawienie się nowych franczyzowych sieci sklepów z artykułami dla domu i ogrodu (np. Dobre Dla Domu – sklepy z podłogami, panelami ściennymi i drzwiami) umożliwił boom w budownictwie.PROFIT system zbadał przychody franczyzobiorców i agentów. Przychody franczyzobiorców i agentów ze sprzedaży wyniosły w badanym okresie roku ponad 72 mld zł, co jest wzrostem o 44 proc. w stosunku do roku 2006, i jest równowartością prawie 7 proc. PKB. Przy czym średnia sprzedaż różniła się w zależności od branży: najmniej wyniosła w przypadku punktów finansowych – kilkanaście tys. zł miesięcznie, a najwięcej w wielkopowierzchniowych sklepach np. Intermarche – Grupa Muszkieterów (średnio powyżej miliona zł ) oraz branży paliwowej – ponad 700 tys. zł miesięcznie. Wysokość przychodów jest proporcjonalna do wysokości inwestycji.

Od 2000 roku działa Polska Organizacja Franczyzodawców zrzeszająca sieci franczyzowe i agencyjne działające w Polsce^[1]

Zobacz też

• przegląd zagadnień z zakresu ekonomii.
• Franchising Internetowy

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Adam Grzeszak. Wasz szyld, nasz interes. „Polityka”. 17 stycznia 2004. 3 (2435). S. 40. 
• ABC Franchisingu - Wszystko o franczyzie - definicje, historia, terminy prawne oraz wady i zalety franczyzy dla obu stron
• Zasady umów długoterminowych. Wprowadzenie i komentarz artykuł z "Kwartalnika Prawa Prywatnego" poświęcony projektowi kodyfikacji umowy franczyzy