Alfabe
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Dünya alfabe tarihi |
|---|
Orta Tunç Devri Alfabesi M.Ö. 19. yüzyıl
|
| Meroitik Yazısı M.Ö. 3. yüzyıl |
| Ermeni Alfabesi 405 |
| Gürcü Alfabesi 5. yüzyıl |
| Orhun Alfabesi 6. yüzyıl |
| Ogham 6. yüzyıl |
| Hangul 1446 |
| Cree 1840 |
Abece ya da yabancı kökenli karşılığıyla alfabe, her biri dildeki bir sese karşılık gelen harfler dizisidir. "Abece" sözcüğü, Türkçe'deki ilk üç harfin okunuşundan oluşur.
Benzer biçimde Fransızca kökenli Alphabet'den dilimize geçen "Alfabe" sözcüğü, eski Yunancadaki ilk iki harf olan "alpha" ile "beta"nın okunuşundan gelir.
Türk Abecesinde 29 harf bulunur: A, B, C, Ç, D, E, F, G, Ğ, H, I, İ, J, K, L, M, N, O, Ö, P, R, S, Ş, T, U, Ü, V, Y, Z.
Diller, yazıma geçirilme şekilleri itibariyle ikiye ayrılır: sesçil diller(fonogram kullanan diller) ile karakter kullanılarak yazılan diller(ideogram kullanan diller). Alfabesel dillerde, alfabeyi oluşturan her bir elemanın genelde bir anlamı olmaz, sadece cikarilmasi gerekli sesi belirtir ve ancak diğer harflerle yan yana geldiklerinde belli bir anlam kazanırlar. karakterle yazılan dillerde ise genelde her simge bir nesneyi tanımlar ve görece çok az tanım iki veya fazlası karakterle ifade edilir. buna örnek çince, japoncadır, öte yandan dünyadaki büyük çoğunluk diller alfabeyle yazılır.
Abecenin doğuşu, yazının doğuşuyla eşzamanlıdır ve sümerlere tarihlenir, yani günümüzden 5000 yıl önceye. bilindiği üzere buna çivi yazısı(cuneiform) adı verilir. çivi yazısına(çivi alfabesi) benzer simgelerle aşağı yukarı, sümerleri takip eden birçok mezopotamya uygarlığı dillerini kağıda, taşa toprağa dökmüşleridir(asur, babil, elam, akkad, hitit vs)
Çivi yazısının ardından Mısırlıların hiyeroglifleri ortaya çıkmıştır. İlk çıkışındaki kullanım özellikleriyle ideogramatik yazi mantığı taşımaktadır.
Bu iki abece türü yanında bir de ege adaları kökenli, günümüzde hala çözülememiş, linear a ve linear b diye birbirinin devamı iki alfabe ile maya uygarlığı kökenli Kolomb öncesi güney amerika alfabeleri vardır.
Modern alfabenin kökeni Fenikelilere dayanmaktadır. Fenikeliler bu alfabeyi Mısır alfabesinden esinlenerek oluşturmuşlardır. Fenike alfabesi onların tüccar olmasının da yardımıyla tüm Akdeniz çevresine yayılmıştır. Arapların, Yunanların, İbranilerin ve Latinlerin alfabeleri hep Fenike alfebesinden türemiştir.
Konu başlıkları |
Türklerin tarih boyunca kullandığı abeceler
Türkler ilk defa milli bir alfabe olan Göktürk alfabesini kullanmışlardır. Daha sonra Uygur alfabesini kullandılar. İslamiyetle birlikte Arap alfabesi yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Rusya ilk defa Orta Asya Türkleri'nin alfabesini Kiril alfabesine çevirmiştir. Türkiye 1928'de Latin alfabesini kullanmaya başlamıştır. Bugün Türkler arasında en yaygın alfabe Latin ve Kiril alfabeleridir.
Karay Türkleri gibi Musevi Türk toplumları İbrani alfabesini de kullanmışlardır.
İlgili maddeler
Dış bağlantılar
Ülkelerin kullandığı alfabeler
Abjads: Arap alfabesi , Arap ve Latin alfabeleri , İbrani ve Arap alfabeleri
Abugidas: North Indic , South Indic , Thaana , Ethiopic , Ethiopic and Arabic
Logographic+syllabic: Pure logographic , Mixed logographic and syllabaries , Featural-alphabetic syllabary + limited logographic Featural-alphabetic syllabary