Definición y significado de desertie

  Monument ter nagedachtenis aan onbekende omgekomen deserteurs van de Duitse luchtmacht.

Deserteren betekent letterlijk in de steek laten. In engere zin betekent het illegaal het leger verlaten. Wie deserteert loopt weg uit het leger en laat daarmee zijn kameraden in de steek. Desertie is niet hetzelfde als ongeoorloofde afwezigheid. Desertie komt vaker voor in landen met een dienstplicht dan in landen met een beroepsleger.

Desertie is een verschijnsel van alle tijden. In de Oudheid, Middeleeuwen en Vroeg-Moderne Tijd kwam desertie vaak voor, met name als de omstandigheden in het leger slecht waren. In huurlingenlegers reikte de trouw van de soldaten zo diep als de beurs van hun broodheer was. Wanneer deze zijn soldaten niet meer kon of wilde betalen, leidde dit vrij snel tot desertie, muiterij en plunderingen van de lokale bevolking.

Later werd de maatschappij steeds beter georganiseerd, en werd het moeilijker om te deserteren. De groei van het nationalisme leidde er bovendien toe dat desertie negatiever bezien werd: desertie werd gezien als misdrijf en het werd gezien als een schande om een deserteur in familie te hebben. Dit leidde tot het verminderen van onderduikmogelijkheden omdat minder mensen deserteurs wilden helpen, en tot een sociale druk (soms indirect via de familie) zich toch bij het leger te melden.

  Straf

Desertie is in Nederland, zoals in de meeste andere landen, een strafbaar feit. Het is als misdrijf strafbaar gesteld in artikel 100 van het Wetboek van Militair Strafrecht. Wanneer een ongeoorloofde afwezigheid langer dan 30 dagen duurt (in oorlogstijd 7 dagen), is sprake van desertie. Ook is sprake van desertie indien de verdachte het oogmerk had om zich aan zijn dienstplicht te onttrekken of zelfs over te lopen. Ten slotte spreekt men ook van desertie als de afwezigheid ertoe leidt dat de militair een buitenlandse reis misloopt. De straf is 2 jaar gevangenisstraf of een boete van de vierde categorie in vredestijd, en 7½ jaar gevangenisstraf of een boete van de vijfde categorie in oorlogstijd.

Desertie is een minder zwaar misdrijf dan hulp aan de vijand, maar is toch iets dat niet getolereerd wordt in een leger. Als één schaap over de dam is volgen er meer, zo wordt geredeneerd. Bovendien moet een leger kunnen rekenen op zijn manschappen, met name als het officieren betreft. Daarom wordt in de meeste landen hard tegen deserteurs opgetreden. Hun misdrijf wordt beschouwd als een misdrijf tegen de staatsveiligheid. Lange gevangenisstraffen, zoals in Nederland, zijn geen uitzondering. Sommige landen hebben op desertie in oorlogstijd zelfs de doodstraf gezet.

Tijdens de Duitse inval in de meidagen van 1940 werd de Nederlandse sergeant Chris Meijer schuldig bevonden aan desertie en geëxecuteerd; hij was de laatste Nederlander die wegens desertie is terechtgesteld. Zijn terdoodveroordeling is later vaak bekritiseerd.

  Andere landen

Sommige landen, zoals Turkije, geven strafvermindering of eventueel kwijtschelding als de militair zich voor het verstrijken een bepaalde termijn alsnog vrijwillig meldt. In Turkije heeft het leger bovendien zo'n prestige, dat in de meeste gevallen de familie van de deserteur druk zal uitoefenen om hem zich toch te laten melden. In Rusland komt desertie zeer vaak voor, door de harde ontgroeningen en de tirannie van "opa's" (oudere dienstplichtigen) en officieren. China is een uitzondering. Desertie is er wel strafbaar, maar het land kan uit zo'n groot reservoir aan manschappen putten, dat deserteurs vaak niet actief worden vervolgd.