Dewiza
Z Wikipedia
Dewiza (z fr. devise "godło, zawołanie", z łac. sententia divisa "myśl wydzielona") - krótkie zdanie definiujące ogólną zasadę postępowania osoby lub rodu osób, organizacji lub instytucji, wyrażone najczęściej w języku narodowym lub po łacinie, rzadziej w innych językach[1]; także rodzaj epigrafu.
Oprócz rodów, w których dewiza rodowa obejmowała członków rodu, dewizy najczęściej mają organizacje, jak państwa, miasta, uczelnie, siły zbrojne i ich części, instytucje państwowe, ordery, stowarzyszenia i inne. Rzadziej dewizy osobiste mają pojedyncze osoby - zwykle związane jest to wówczas z pełnionym urzędem, np. kardynał. Pojęcie dewizy używane jest także w znaczeniu potocznym lub żartobliwym, jako czyjejś cechy lub używanego powiedzenia.
Dewiza heraldyczna (herbowa) umieszczona jest zwykle na wstędze pod tarczą herbową.
Dewizy heraldyczne w herbach szlacheckich zaczęły pojawiać się w XV w. i pochodziły najczęściej od rycerskiego okrzyku bojowego, jak na przykład dewiza Ryszarda Lwie Serce "Dieu et mon droit" ("Bóg i moje prawo"), która później stała się elementem herbu Wielkiej Brytanii. W Polsce, początkowo nieznane, dewizy heraldyczne zaczęły pojawiać się w XVIII w. i nawiązywały do tradycji rodzinnych, jak na przykład dewiza Radziwiłłów Bóg nam radzi czy dewiza Zamojskich To mniej boli[2].
Dewizy heraldyczne w herbach miejskich również umieszczone są na wstędze, jak na przykład dewiza Nec temere, nec timide ("Ani zuchwale, ani bojaźliwie") w herbie wielkim Gdańska, Semper invicta ("Zawsze niezwyciężona") w herbie wielkim Warszawy czy Semper fidelis ("Zawsze wierny") w polskim herbie Lwowa.
Spis treści |
Dewizy
Dewizy państw
- Dieu et mon droit (fr. Bóg i moje prawo) – dewiza Anglii
- Por la razón o la fuerza (hiszp.Rozumem lub siłą) - dewiza Chile
- Samo sloga Srbina spasava (serb. Tylko jedność ocali Serbów) – dewiza Serbów
- Liberté, Egalité, Fraternité (fr. Wolność, Równość, Braterstwo) – dewiza rewolucji francuskiej i Republiki Francuskiej
- Einigkeit und Recht und Freiheit (niem. Jedność i prawo i wolność) dewiza Niemiec
- Jedność w różnorodności - dewiza Unii Europejskiej
- Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się! (ros. Пролетарии всех стран, соединяйтесь!) - dewiza ZSRR i republik radzieckich
Na polskich sztandarach
- Bóg, Honor, Ojczyzna – np. na ostatnio wręczanych (niekiedy uznawana za nieoficjalną dewizę Polski)
- Honor i Ojczyzna – np. na sztandarach pułkowych września 1939
- Wolność, Całość, Niepodległość - np. na sztandarach powstania styczniowego
- Za wolność naszą i waszą – np. na sztandarach powstania listopadowego
- Z Bogiem za Ojczyznę - np. na sztandarach Wojsk Wielkopolskich
- Żywią i Bronią – np. na sztandarach insurekcji kościuszkowskiej
Dewizy miast
- Semper invicta (łac. Zawsze niezwyciężona) – dewiza Warszawy
- Nec temere, nec timide (łac. Ani zuchwale, ani bojaźliwie) – dewiza Gdańska
- Durabo (łac. Przetrwam) – dewiza Torunia
- Ex navicula navis (łac. Z łódeczki łódź) – dewiza Łodzi
- Fidelitatem et Constantiam (łac. Wierność i Stałość) – dewiza Lublina
- Virtute et labore angere (łac. Wzbogacać męstwem i pracą) – dewiza Płocka
- Semper fidelis (łac. Zawsze wierny) – dewiza polskiego Lwowa, rozciągana na całe Kresy oraz Exeteru, White Plains, Saint-Malo, a także Amerykańskiej Piechoty Morskiej
- Praga Caput Rei Publicae (łac. Praga stolicą Rzeczypospolitej) – dewiza Pragi
- Stark im Recht (niem. Silni w prawie) – dewiza Frankfurtu nad Menem
- Sit Intra te Concordia et Publica Felicitas (łac. W twych murach panuje zgoda i szczęście powszechne) – dewiza Roztoki
- Fluctuat nec mergitur (fr. Kołysze się, lecz nie tonie) – dewiza Paryża
Dewizy osobiste
- Festina lente (łac. śpiesz się powoli) – dewiza Oktawiana Augusta
- Cooperatores Veritatis (łac. współpracownicy prawdy) – dewiza papieża Benedykta XVI
- Totus Tuus (łac. cały Twój) – dewiza papieża Jana Pawła II.
- Sursum corda (łac. W górę serca) – dewiza kard. Stanisława Dziwisza
- Caritati in Iustitia (łac. Dla miłości i sprawiedliwości) – dewiza kard. Józefa Glempa, prymasa Polski
- Scio me nihil scire (Wiem, że nic nie wiem) - Sokrates
- Numine Tuo Domine, Mocą Twoją Panie,Przewodniczącego episkopatu polski Józefa Michalika
Inne dewizy
- Arbeit macht frei (niem. praca czyni wolnym) – na bramie Auschwitz-Birkenau
- Gloria Victis (łac. chwała zwyciężonym)
- Honi soit qui mal y pense (starofr. Hańba temu, kto źle o tym myśli) – dewiza Orderu Podwiązki
- Siempre vencedor, jamás vencido (hiszp.Zawsze zwycięscy, nigdy pokonani) - dewiza Armii Chilijskiej
- Ora et labora (łac. módl się i pracuj) - dewiza zakonu benedyktynów
- Senatus Populusque Romanus (łac. Senat i Lud Rzymski) – dewiza starożytnego Rzymu z czasów republiki
- Per aspera ad astra (łac. przez trudy do gwiazd) – dewiza m.in. krzyża harcerskiego i Sił Powietrznych RPA
- Per ardua ad astra (łac. przez przeciwności do gwiazd) – dewiza brytyjskiego lotnictwa wojskowego Royal Air Force
Przypisy
Zobacz też