Łaś
Z Wikipedia
Łaś | |
Województwo | mazowieckie |
Powiat | makowski |
Gmina | Rzewnie |
Ludność (2006) • liczba ludności | 236 (stan na 2005 r.) |
Strefa numeracyjna | 29 |
Kod pocztowy | 06-225 |
Tablice rejestracyjne | WMA |
Położenie na mapie Polski Łaś | |
Współrzędne: |
Łaś – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie makowskim, w gminie Rzewnie.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa ostrołęckiego.
Spis treści |
Położenie geograficzne
Wieś usytuowana jest w północno-wschodniej części Niziny Mazowieckiej oraz na południowym krańcu Puszczy Kurpiowskiej. Niemal z każdej strony otacza ją kompleks leśny[1] W odległości ponad 6 km na południowy wschód przepływa rzeka Narew, której to odnoga w przeszłości geologicznej płynęła przez obszar Łasi. Tereny Łasi pokrywają lasy, łąki, pola uprawne oraz niewielkie stawy. To wszystko w połączeniu z lokalnym pofałdowaniem terenu tworzy dość specyficzny krajobraz[2].
Historia
Tereny Łasi i okolic od pradawnych czasów cechowała obfitość lasów i wód. Nazw wielu małych źródeł, stawów i strumieni historia pisana nie wspomina. Jednak zapiski z 1426 r. dotyczące m.in. południowych obszarów dawnej parafii czerwonkowskiej wymieniają rzekę Łasę, która płynęła przez obszar Łasi, Słojk i Rzewnia[3]. Ta sama rzeka wymieniana jest również w źródłach pochodzących z końca XV wieku i pojawia się pod nazwą Łaś[4]. Fakt, iż przez obszar dzisiejszej wsi przepływała niegdyś rzeka Łasa lub po prostu Łaś może tłumaczyć specyficzne ukształtowanie terenu tej miejscowości a także obecność wielu łąk torfowych i mokradeł. Te ostatnie są pozostałością po bagnach, które występowały w Łasi. Pamięć o nich przetrwała nie tylko wśród mieszkańców tej miejscowości, ale również w nazwie "biel", która do dzisiaj funkcjonuje, a która jest jednym z terminów oznaczających bagno[5].
Za czasów rządów króla Zygmunta Starego Różan stał się siedzibą starosty grodowego, wówczas w jego granicach administracyjnych znajdowała się m.in. Łaś[6].
Wieś wspominana jest również w dokumentach historycznych dotyczących parafii Szelków. Dowiadujemy się z nich o przynależności wioski do tej parafii już od XVIII wieku. W źródłach tych Łaś pojawia się z dopiskiem w nazwie: Królewszczyzna[7] administracyjnie przynależna do starostwa różańskiego[8]. Wsie królewskie były własnością króla, dlatego z jego ramienia powoływane były osoby do zarządzania tymi dobrami. W przypadku Łasi taką osobą był Mikołaj Glinka starosta makowski[9], który był posłem z ziemi różańskiej na Sejm Czteroletni i gorącym zwolennikiem Konstytucji 3 Maja. Dodać należy, że w przypadku wspomnianych wsi królewskich, szanse na rozwój były większe a obciążenia ludności były znacznie mniejsze.
Przynależnością do dóbr królewskich Łaś mogła się cieszyć zapewne do III rozbioru Polski. Zarówno granice I jak i II rozbioru pominęły wioskę. Dopiero ostatni dokonany zabór dokonany 1795 roku sprawił, iż Łaś wraz z Warszawą i Mazowszem znalazła się pod zaborem pruskim[10]. 28 lipca 1796 król pruski Fryderyk Wilhelm II ogłosił dekret, na mocy którego dobra królewskie, starostw i duchownych miały zostać przejęte przez skarb pruski. Tak też musiało stać się z Łasią, gdyż w spisach statystycznych z 1827 r. obok jej nazwy znajdujemy dopisek wieś rządowa[11]. Łaś liczyła wówczas 238 mieszkańców i 42 domostwa. Posiadała też szkołę początkową ogólną z jedną klasą. Wedle ówczesnego podziału administracyjnego należała do gminy Sielc.
Działania Napoleona, które miały miejsce w Europie na przełomie XVIII/XIX wieku zmieniły sytuację polityczną porozbiorowej Polski. Wówczas, na mocy traktatów pokojowych zawartych 7 lipca 1807 roku w Tylży między Francją, Rosją i Prusami, zostało utworzone Księstwo Warszawskie. W jego granicach znalazła się również Łaś. Stan ten utrzymywał się do 1815 r.
Traktat rosyjsko-austriacko-pruski z 3 maja 1815 r. zadecydował o podziale Księstwa Warszawskiego, a jego część – włącznie z Łasią – została konstytucyjnie związana z Imperium Rosyjskim. Powstałe w ten sposób i podległe Rosji Królestwo Polskie (kongresowe) trwało aż do 1916 r. Tłumaczy to zapewne żywą pamięć mieszkańców o rusyfikacji.
Stulatkowie [12]
- Wacław Karłowicz (przeżył ponad 100 lat)
- Marianna Wasilewska (ur. 8 listopada 1903 r. – zm. 12 września 2005 r.)
- Andrzej Rydzewski (przeżył 103 lata)
Oświata
Do września 2004 r. w Łasi funkcjonowała szkoła podstawowa[13], która niegdyś była szkołą publiczną i poza uczniami z Łasi, uczęszczali do niej uczniowie z Kaptur, Rostek i Tłuszcza oraz nieistniejącej już dziś miejscowości o nazwie Kwiatkowo. Plac pod budowę szkoły jak i sam budynek ufundowali mieszkańcy wsi. Szkoła zaczęła funkcjonować jeszcze przed wojną w 1932 r. Do szkoły uczęszczał m.in. Jan Abramski a w latach 50. Ryszard Makowski. Obecnie po szkole pozostał budynek. Po rozwiązaniu łaskiej szkoły uczniowie zostali przeniesieni do Publicznej Szkoły Podstawowej im. Armii Krajowej w Rzewniu.
Przed wybudowaniem wspomnianej szkoły istniało nauczanie w domach. Mieszkańcy użyczali swych domów, w celu umożliwienia wyedukowania dzieci i młodzieży. Ponadto zapewniali nocleg i schronienie nauczycielom dojeżdżającym z bardziej oddalonych miejscowości.
Sołtysi [14]
- Marzena Chojnowska[15] (od 2007 r.)
- Ewa Bożena Markowska [16] (1999 - 2007)
- Stanisław Makowski (został wybrany, ale po dwóch dniach z przyczyn osobistych złożył rezygnację)
- Andrzej Gos (1995 - 1999)
- Jerzy Tymiński (1979 -1995)
- Władysław Kordowski
- Stanisław Maciejewski
- Stefan Nowacki
- Stanisław Wiśniewski
- Julian Chojnowski
- Andrzej Rydzewski
- Stanisław Gos (późniejszy wójt gminy Rzewnie, rozstrzelany 8 września 1939 przez Niemców)[16]
- Jan Bąk (lata dwudzieste XX wieku)
Galeria
Łaś jesienią.JPG Łaś jesienią | Łaś (road).jpg Spojrzenie na Łaś | Krajobraz Łasi.JPG Łaś o wschodzie słońca |
Drogi i połączenia
Przez Łaś biegnie droga krajowa:61 łącząca Warszawę z Augustowem. Do krajowej dochodzą dwie drogi powiatowe. Jedna (nr 2128w)[17], ma swój początek w Różanie a następnie przebiega przez Dzbądz, Rzewnie a w Łasi łączy się z drogą krajową. Druga (nr 2120w.) o długości 4,8 km prowadzi z Łasi do Perzanowa, gdzie łączy się z 60.
Linie autobusowe mające przystanek w Łasi:PKS Warszawa, PKS Ostrołęka, PKS Przasnysz, PKS Bielsko-Biała.
Sąsiednie miejscowości
Chrzanowo, Tłuszcz, Rostki, Kaptury, Słojki. Do niedawna w sąsiedztwie Łasi położona była miejscowość Kwiatkowo, której nazwę można znaleźć w starszych atlasach. Po zmianach administracyjnych nazwa ta nie funkcjonuje.
Ciekawostki
Tereny Łasi graniczące ze Słojkami i Chrzanowem stanowią północną granicę obszaru oznaczonego jako miejsce upadku meteorytu Pułtuskiego[18].
Legendy [19]
- Legenda o brodatym łosiu - królu łaskich lasów i ziem.
- O Stegnach - miejscu w Łasi, gdzie zabłąkane dusze harcują.
- O stawie - w którym raz w roku woda się gotuje, wówczas można zobaczyć jak wybiegają z niego kare konie, co ludzkim głosem się śmieją.
Przypisy
- ↑ Geograficzny Atlas Świata, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera S.A., Warszawa-Wrocław 1995, s. 82-83; por. także M. Bartniczak, Różan i okolice, Warszawa 1978, s. 9.
- ↑ Na podst. Atlas Polski, Wydawnictwo Pascal 2006
- ↑ Serwis Informacyjny Starostwa Powiatowego - www.powiat-makowski.pl, Maków Mazowiecki, starostwo powiatowe, samorząd, województwo mazowieckie, powiat makowski, gmina, portal sa...
- ↑ Serwis Informacyjny Starostwa Powiatowego - www.powiat-makowski.pl, Maków Mazowiecki, starostwo powiatowe, samorząd, województwo mazowieckie, powiat makowski, gmina, portal sa...
- ↑ por. A.Wolf, Ziemia makowsko-różańska za książąt mazowieckich, w: Maków Mazowiecki i ziemia makowska, Warszawa 1984, s. 45
- ↑ Maków Mazowiecki: Sięgnęli do historii - 8 marca 2008
- ↑ Serwis Informacyjny Starostwa Powiatowego - www.powiat-makowski.pl, Maków Mazowiecki, starostwo powiatowe, samorząd, województwo mazowieckie, powiat makowski, gmina, portal sa...
- ↑ Por. M. Grzybowski, Ziemia Makowska, Płock 1991, s., 67.
- ↑ Szlachta Ziemi Różańskiej
- ↑ por. historyczna mapa rozbiorów
- ↑ Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, (t. V), Warszawa 1884, s., 594.
- ↑ Maków Mazowiecki: Stulatka z Łasi - 17 listopada 2003
- ↑ Maków Mazowiecki: Zamach na szkołę w Łasi - 10 lutego 2004
- ↑ Archiwalne dokumenty Gminy Rzewnie (sięgające lat 70-tych).
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej
- ↑ 16,0 16,1 Maków Mazowiecki: Portret wsi - Łaś - 19 maja 2005
- ↑ Plan rozwoju lokalnego powiatu makowskiego na lata 2007-2013
- ↑
- ↑ Por. Makowski R., "Krajoznawcza gawęda o Łasi, Świętej Rozalii, pułtuskim meteorycie i wielu innych atrakcjach z pogranicza Kurpiowszczyzny", Ostrołęka 2008, s. 27
Zobacz też
Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
|