Definición y significado de pensionaris

Pensionaris of advocaat was de aanduiding voor de voornaamste adviseur in dienst van een stad of gewest in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De adviseur van de gewestelijke Statenvergadering heette raadpensionaris. De stedelijke pensionaris werd aangesteld door de vroedschap. De volgende steden kenden pensionarissen: Dordrecht, Haarlem, Leiden, Delft, Amsterdam, Gouda, Schoonhoven, Brielle, Alkmaar en Middelburg. In sommige steden, zoals in Groningen of Emden was sprake van een syndicus in plaats van een pensionaris.

  Titel

De titel pensionaris is afgeleid van het pensio (salaris) dat deze ontving. De aanduiding kwam in Vlaanderen op onder Filips de Goede; in Holland, Friesland, Gelderland en Zeeland onder Karel de Stoute. In de Sticht Utrecht werd deze titel ook overgenomen.

  Taken

De voornaamste taak van de pensionaris was het adviseren van de stad in juridische aangelegenheden. Hij hield niet alleen de door de stad gevoerde processen in de gaten, maar trad ook op als woordvoerder in de gewestelijke Statenvergaderingen. Meestal behoorde ook het toezicht op de secretarie en de stedelijke financiën tot zijn takenpakket. In eerste instantie trad de pensionaris ook op als secretaris bij de vergaderingen van de burgemeesters de vroedschap en het gerecht, maar hij werd als gevolg van de uitbreiding van zijn werkzaamheden later vaak vervangen door een secretaris.

Doordat de pensionaris vast in dienst was, in tegenstelling tot de bij toerbeurt optredende regenten, kon hij vaak grote invloed uitoefenen op de stedelijke politiek.